Bài viết

Ghép giác mạc là một quy trình phẫu thuật trong đó giác mạc bị tổn thương hoặc bệnh lý của người nhận được thay thế bằng giác mạc lành mạnh từ người hiến tặng. Một trong những yếu tố quan trọng trong quá trình ghép giác mạc là việc xem xét nhóm máu giữa người hiến và người nhận, tuy nhiên đây không phải là yếu tố quyết định như trong các ca ghép tạng khác.

Vai trò của nhóm máu trong ghép giác mạc

Khác với nhiều loại ghép nội tạng, ghép giác mạc không yêu cầu nhóm máu của người nhận và người hiến phải khớp nhau. Điều này là do giác mạc là một mô không mạch máu, nghĩa là nó không có các mạch máu nuôi dưỡng trực tiếp. Nhờ đặc điểm này, giác mạc có nguy cơ thấp hơn bị hệ miễn dịch của người nhận tấn công, vì vậy việc khớp nhóm máu không bắt buộc.

Dù không cần khớp nhóm máu, nhưng vẫn có một số trường hợp cần xem xét:

• Nguy cơ đào thải miễn dịch: Mặc dù khả năng xảy ra hiện tượng đào thải miễn dịch ở giác mạc thấp, nhưng trong một số trường hợp đặc biệt (ví dụ: nếu người nhận đã có tiền sử phản ứng miễn dịch mạnh hoặc có giác mạc bị tổn thương sâu), các bác sĩ có thể xem xét khớp nhóm máu để giảm nguy cơ này.
• Trường hợp giác mạc có mạch máu: Ở những bệnh nhân bị bệnh lý nặng đến mức giác mạc có mạch máu phát triển bất thường, tỷ lệ đào thải giác mạc sẽ cao hơn. Đối với những bệnh nhân này, việc lựa chọn giác mạc từ người hiến cùng nhóm máu có thể làm giảm thiểu khả năng xảy ra hiện tượng thải ghép.
• Yếu tố HLA (Human Leukocyte Antigen): Yếu tố HLA là một trong những yếu tố có vai trò quan trọng trong phản ứng miễn dịch, và trong các ca ghép tạng, khớp HLA có thể làm giảm tỷ lệ đào thải. Tuy nhiên, trong ghép giác mạc, khớp HLA không phải là yêu cầu bắt buộc, chỉ áp dụng trong những trường hợp phức tạp có nguy cơ thải ghép cao.

Tham khảo thêm:

• Giải pháp hữu hiệu giảm thiểu nguy cơ mù lòa do bệnh lý giác mạc
• Chỉ định ghép giác mạc
• Gia tăng cơ hội mang lại ánh sáng cho người bệnh nhờ hiến giác mạc

Lợi ích và hạn chế của việc khớp nhóm máu

Khớp nhóm máu trong các ca ghép tạng như gan, thận hoặc tim là yếu tố quan trọng, vì khi nhóm máu không phù hợp, hệ miễn dịch của người nhận có thể tấn công mô cấy, dẫn đến phản ứng thải ghép. Tuy nhiên, đối với ghép giác mạc – do đặc tính không có mạch máu trực tiếp của giác mạc – việc khớp nhóm máu thường không bắt buộc. Dù vậy, trong một số trường hợp đặc biệt, khớp nhóm máu có thể mang lại một số lợi ích cho bệnh nhân, nhưng cũng có những hạn chế đáng cân nhắc. Dưới đây là phân tích chi tiết về lợi ích và hạn chế của việc khớp nhóm máu trong phẫu thuật ghép giác mạc.

Lợi ích của việc khớp nhóm máu

1. Giảm nguy cơ thải ghép miễn dịch: Ở những trường hợp có nguy cơ miễn dịch cao, chẳng hạn như giác mạc của người nhận đã có mạch máu do bệnh lý, khả năng thải ghép tăng lên đáng kể. Trong các trường hợp này, nếu nhóm máu của người hiến và người nhận phù hợp, tỷ lệ bị hệ miễn dịch của người nhận tấn công có thể giảm, nhờ đó tăng tỷ lệ thành công của phẫu thuật.
2. Tăng khả năng tiếp nhận mô cấy ở những bệnh nhân nhạy cảm miễn dịch: Với những bệnh nhân có tiền sử các phản ứng thải ghép hoặc có hệ miễn dịch nhạy cảm, khớp nhóm máu có thể giúp cơ thể tiếp nhận giác mạc hiến tặng tốt hơn. Trong một số nghiên cứu, tỷ lệ tái phát các phản ứng miễn dịch ở những người có giác mạc từ người hiến cùng nhóm máu thấp hơn so với những trường hợp không khớp nhóm máu.
3. Giảm sử dụng thuốc ức chế miễn dịch: Nếu nhóm máu của người hiến phù hợp với người nhận, nhu cầu sử dụng thuốc ức chế miễn dịch sau phẫu thuật có thể giảm, bởi nguy cơ thải ghép tự nhiên đã được kiểm soát. Việc giảm sử dụng các thuốc này sẽ làm giảm tác dụng phụ và giảm rủi ro về sức khỏe lâu dài cho người nhận, như tổn thương gan, thận hoặc nguy cơ nhiễm trùng.

Hạn chế của việc khớp nhóm máu

1. Giảm nguồn cung cấp giác mạc: Yêu cầu khớp nhóm máu giữa người hiến và người nhận sẽ làm hạn chế nguồn giác mạc có thể sử dụng. Không phải lúc nào cũng có sẵn giác mạc của người hiến có cùng nhóm máu với người nhận, điều này có thể kéo dài thời gian chờ đợi, đặc biệt đối với những bệnh nhân có nhóm máu hiếm.
2. Không cần thiết cho những ca ghép có nguy cơ miễn dịch thấp: Đối với những ca ghép giác mạc có nguy cơ miễn dịch thấp (như ở bệnh nhân chưa từng phẫu thuật mắt hoặc giác mạc chưa phát triển mạch máu), việc khớp nhóm máu không mang lại lợi ích lớn. Trong những trường hợp này, yêu cầu khớp nhóm máu chỉ gây thêm sự phức tạp và làm chậm quy trình ghép mà không thực sự cải thiện kết quả.
3. Tăng chi phí xét nghiệm và quản lý ghép: Khi thực hiện khớp nhóm máu, cần thực hiện thêm các xét nghiệm kiểm tra nhóm máu và kháng thể, làm tăng chi phí và quy trình trước khi ghép. Việc khớp nhóm máu cũng cần quản lý và theo dõi kỹ hơn để đảm bảo độ chính xác trong ghép tạng. Điều này có thể là một gánh nặng về tài chính cho bệnh nhân và kéo dài thời gian chuẩn bị.
4. Tác động tâm lý khi chờ đợi ghép dài hơn: Đối với những bệnh nhân có giác mạc bị tổn thương nặng hoặc đang chờ ghép giác mạc để khôi phục thị lực, việc chờ đợi nguồn giác mạc phù hợp về nhóm máu có thể kéo dài và gây áp lực tâm lý, ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần của họ.

Khớp nhóm máu trong ghép giác mạc không phải là yêu cầu bắt buộc trong hầu hết các trường hợp, nhưng có thể mang lại lợi ích cho những bệnh nhân có nguy cơ miễn dịch cao hoặc giác mạc đã có mạch máu phát triển. Tuy nhiên, việc yêu cầu khớp nhóm máu cũng mang đến những hạn chế như giảm nguồn cung giác mạc, tăng chi phí và kéo dài thời gian chờ đợi.

Do đó, quyết định khớp nhóm máu nên được đưa ra dựa trên từng trường hợp cụ thể, dựa vào đánh giá toàn diện của bác sĩ về tình trạng sức khỏe của người nhận, tiền sử miễn dịch, và mức độ sẵn có của giác mạc hiến tặng.

Trong hầu hết các ca ghép giác mạc, việc khớp nhóm máu không phải là yêu cầu bắt buộc vì giác mạc không có mạch máu và ít bị ảnh hưởng bởi phản ứng miễn dịch. Tuy nhiên, ở các bệnh nhân có nguy cơ cao hoặc trường hợp đặc biệt, việc xem xét nhóm máu có thể giúp giảm nguy cơ thải ghép. Mặc dù không phổ biến, các bác sĩ vẫn sẽ cân nhắc yếu tố này nhằm đảm bảo kết quả tốt nhất cho bệnh nhân trong những trường hợp phức tạp.

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Phó Giáo sư, Tiến sĩ, bác sĩ Hoàng Thị Minh Châu
Giám đốc Ngân hàng Mô, Bệnh viện Mắt Hà Nội 2